Osmanlı’nın son yüz yirmi yılında dokuz padişah hüküm sürdü, altısı askeri veya sivil darbeyle devrildi. 3. Selim’i sarayda bir odaya kapattılar, birkaç ay sonra yine darbe olunca perde ipi ile boğarak öldürdüler. 4. Mustafa idam edildi. Abdülaziz tahttan indirildikten bir hafta sonra hücresinde bilekleri kesilmiş olarak bulundu, faili meçhul kaldı. 5. Murat Çırağan sarayına kapatıldı, otuz yıl sonra naaşı çıktı. 2. Abdülhamit önce Selanik’e sonra Beylerbeyi sarayına hapsedildi, dokuz yıl mahpus kalıp öldü. Vahidettin askeri bir ayaklanma sonucu Ankara’da kurulan rejim tarafından tahttan indirildi, yurt dışına kaçtı.
Son padişah memleketten çıkınca hacca gitti, bir ihtimal Hz. Peygamberin yaşadığı topraklara yerleşmeyi tasarladı. Oraların yaşanılmaz yerler olduğunu görünce İtalya’ya geçti; sosyetik sahil kasabalarından San Remo’ya yerleşti. Dört yıl parasızlık ve çaresizlikle boğuştuktan sonra dar-ı ebede irtihal etti. Tesadüf olsa gerek, Amerikalı şair Ezra Pound da aşağı yukarı aynı yıllarda sürgün için San Remo’nun yanındaki köyü seçmişti. Son halife Abdülmecid Efendi Paris’i tercih etti. Yirmi yıl orada resim yaparak ve ara sıra Fransız Riviera’sındaki torunlarını ziyaret ederek vakit geçirdi.
Taht sırasında bir sonra gelen şehzade Selim Efendi yanılmıyorsam Şam’a yerleşti. Belki siyasi opsiyonları açısından islam diyarında bir yerde yaşamanın daha faydalı olacağına hükmetti, bilemeyeceğim. Yoksa makul bir insan imkânı varsa niye Avrupa’ya gitmesin? Dört yüz yıl boyunca Osmanlı tarafından iliği emilmiş bir ülkede yaşamayı kim ister?
Muhteremlerin daha eski cetleri de her zaman hak ettikleri, ya da zamane eskicilerinin onlara yakıştırdığı, saygıyı pek göremediler. Mesela 3. Selim’den önceki on dört padişahı ele alalım. Yedisi, ya da emin olamadım, belki sekizi, tekme tokat tahttan indirildi. 2. Osman ırzına geçildikten sonra linç edildi. 1. Mustafa bir değil iki kez darbe yedikten sonra idam edildi. Deli İbrahim’i doktor raporuyla indirip bertaraf ettiler. 4. Mehmet istisnadır; kendinden sonra iki kardeşi ve büyük oğlu başa geçtiği halde nispeten rahat sürgün hayatını devam ettirebildi. Hatta oğlu zamanında ara sıra siyasi konularda kendisine danışıldığı yazılıdır. İki kardeş hayli silik tipler olduğundan tam hatırlayamadım, Ahmet eceliyle öldü, Süleyman indirilmişti sanırım. (Kusura bakmayın bütün bunları ezberden yazıyorum, çek etme imkanım olmadığından aman yanlış olmasın diye ecel teri döküyorum.) 2. Mustafa’nın sonu darbe ve hapis, kardeşi 3. Ahmet gene darbe ve hapistir.
Yani siyasi istikrarsızlık Cumhuriyet’le veyahut 27 Mayıs’la gelmiş bir şey değil, memleketin fıtratında var.